مقدمه: نقد ما بر کنوانسيون حقوق کودک، و اعتراض ما به نارسايى آن و محدوديت هايش در احقاق حقوق کودکان در جوامع مذهب زده و فقرزده، ما را ملزم کرد که بيانيه خود را بعنوان يک بيانيه آلترناتيو ارائه دهیم. بیانیه ای که بتواند که همه کودکان در سراسر جهان را، مستقل از جنیست، طبقه اجتماعی خانواده، مذهب، رسم و رسوم و ملیت و فرهنگ، رنگ و نژاد، میزان توانایی یا ناتوانایی، به یکسان بنگرد و به بکسان مورد حمایت قرار دهد.
اول کودکان همه مدافعين حقوق کودک، بخصوص دستاندرکاران حقوق کودک در سراسر جهان، را فراميخواند که نظرات خود در مورد اين بيانيه را براى ما ارسال کنند.
اول کودکان در سومين کنفرانس خود، بيانيه جهانشمول حقوق کودک، را تصويب خواهد کرد.
اين بيانيه چهار بخش دارد.
حقوق پايه اى کودکان
ممنوعيت تبعيض بر حسب جنسيت بين کودکان دختر و پسر
مصونيت کودکان در مقابل مذهب
حقوق کودکان در خانواده
متن کامل بيانيه را ميتوانيد از طريق سايت اينترنتى اول کودکان، www.childrenfirstinternational.org دريافت کرد. در اين بيانيه تلاش شده است که به روشنى منافع و حقوق مستقيم کودکان مطرح شود و کمترين بهانه اى که ممکن است با توسل به آن حقوق هر کودکى را نقض کرد، از پيش پا برداشته شود
ثریا شهابی
از طرف دفتر مرکزی اول کودکان
6 ژانویه 2005
..........................................
حقوق پايه اى کودکان
١- از نظر اين بيانيه همه افراد زير ١٨ سال، کودک محسوب ميشوند و مشمول اين بيانيه هستند.
٢- حيات پايه‌اى ترين حق هر کودک است. جسم و روح کودکان از هر نوع تعرض مصون است.
٣- هر کودک حق يک زندگى شاد، ايمن و خلاق را دارد. تضمين رفاه و سعادت هر کودک، مستقل از وضعيت خانوادگى، با جامعه است. همه کودکان و نوجوانان بايد استاندارد واحدى از رفاه و امکانات رشد مادى، در بالاترين سطح ممکن، را داشته باشند.
٤- هر کودک حق معاش و برخوردارى از ضروريات زندگى متعارف در جامعه امروزى را، با بالاترين استاندارد موجود در جهان، دارد.
٥- هر کودک حق مسکن مناسب، بالاترين استاندارد موجود را دارد.
٦- هر کودک حق فراعت و تفريح وآسايش دارد.
٧- هر کودک حق سلامت و حق برخوردارى از کليه امکانات جامعه امروزى براى مصون بودن از صدمات و بيمارى ها را دارد. حق برابر همه کودکان در استفاده از امکانات بهداشتى و درمانى در جامعه.
٨- هر کودک حق آموزش و دسترسى به امکانات رشد و پرروش استعداهايش را دارد.
٩- حق هر کودک در برخوردارى از يک محيط زيست سالم و ايمن
١٠- کودکان از حق معاشرت و زندگى اجتماعى برخوردارند. هر نوع جداسازى و محروم سازى کودکان از محيط هاى اجتماعى کودکان و ممانعت از امکان معاشرت با ساير کودکان، ممنوع است.
١١- ممنوعيت هر نوع آزار کودکان در خانواده، مدارس و موسسات آموزشى و در سطح جامعه بطور کلى
١٢- ممنوعيت اکيد تنبيه بدنى، ممنوعيت فشار و آزار روانى و ارعاب و ترساندن کودکان.
١٣- ممنوعيت هرنوع تعرض به جسم کودک، از جمله به بهانه مذهب، سنت و رسوم (مثل ختنه، سوراخ کردن گوش و ...).
١٤- ممنوعيت انجام هر گونه آزمايشات پزشکى و دارويى و عمل جراحى روى کودکان، جز در موارى که مستقيما معطوف به سلامت کودک و پيشگيرى از بيمارى ها آنها انجام ميشود
١٥- ممنوعيت حبس و زندانى کردن کودکان
١٦- ممنوعيت اعدام بطور کلى و اعدام کودکان بطور اخص
١٧- ممنوعيت شکنجه، اقرارگرفتن از کودکان
١٨- ممنوعيت کار حرفه اى براى کودکان و نوجوانان زير ١٦ سال
١٩- ممنوعيت هرنوع انقياد، بردگى و بيگارى کشيدن از کودکان، در هر پوشش و با هر توجيهى
٢٠- مقابله قاطع قانون با سواستفاده جنسى از کودکان. سواستفاده جنسى از کودکان جرم سنگين جنايى محسوب ميشود.
٢١- تعقيب و مجازات قانونى کسانى که به هر طريق و به هر توجيه مانع برخوردارى کودکان، اعم از دختر و پسر، از حقوق مدنى و اجتماعى خويش، نظير آموزش، تفريح، و شرکت در فعاليت هاى اجتماعى مخصوص کودکان گردند.
٢٢- برابرى حقوقى کامل کودکان، اعم از دختر و پسر
٢٣- برابرى حقوقى کامل کودکان، اعم از خارجى و غير خارجى
٢٤- ممنوعيت اخراج کودکان از کشور
٢٥- ممنوعيت جابجايى جغرافيايى کودکان، بدون توجه به منفعت مستقيم و مستقل کودکان
٢٦- برابرى حقوقى کامل کودکان، اعم از اينکه در خانواده بيولوژيکى زندگى ميکنند، يا غيربيولوژيکى، و يا تحت سرپرستى موسسات و نهادهاى نگاهدارى از کودکان قرار دارند.
٢٧- برابرى حقوقى کامل کودکان، اعم اينکه داخل يا خارج ازدواج بدنيا آمده باشند.
٢٨- حق هر کودک در جستجو و اطلاع از حقيقت، در مورد کليه جوانب زندگى اجتماعى
٢٩- آزادى کودکان در ابراز عقيده و بيان خود، آزادى در ترديد و نقد کليه جوانب زندگى اجتماعى
٣٠- ممنوعيت تفتنش عقايد از کودکان
٣١- حق راى همگانى و برابر کليه افراد بالاتر از شانزده سال مستقل از جنسيت، تعلقات مذهبى، قومى، ملى، شغلى، تابعيت، مرام و عقيده سياسى و آزادى هر فرد بالاتر از شانزده سال براى کانديد شدن در هر نهاد و ارگان نمايندگى و يا احراز هر پست و مقام انتخابى.
٣٢- آزادى بى قيد و شرط هر فرد بالاى شانزده سال اعم از دختر و پسر در انتخاب محل سکونت، آزادى سفر و نقل و مکان.
٣٣- ممنوعيت هر نوع کنترل دائمى عبور و مرور در داخل کشور براى افراد بالاى شانزده سال، توسط دولت و مقامات انتظامى. لغو هر نوعى محدويت بر خروج از کشور، صدور بى قيد و شرط و فورى گذرنامه و جواز ورود و خروج براى همه افراد بالاى شانزده سال.
٣٤- مصونيت زندگى خصوصى کودک، مکاتبات و مراسات و مکالمات کودک.
٣٥- حق هر زوج بالاى ١٦ سال به زندگى مشترک به ميل و انتخاب خود. ممنوعيت هرنوع اجبار و اعمال فشار از جانب هر فرد و مرجعى بر افراد در امر انتخاب زوج، زندگى مشترک و جدايى
٣٦- رابطه جنسى افراد بزرگسال (بالاى سن قانونى بلوغ)، با افراد زير سن قانونى، ولو با رضايت آنها، ممنوع است.
٣٧- ممنوعيت تبعيض بر مبناى علائق جنسى
ممنوعيت تبعيض بر حسب جنسيت بين کودکان دختر و پسر
رفتار تبعيض آميز و دوگانه بر حسب جنسيت بين کودکان دختر و پسر، از دوران جنينى و در تمام طول زندگى کودکى، مشخصه رفتار همه جوامع امروزى با کودکان است. اما در جوامع مذهب زده، فقر زده و با فرهنگ هاى عقب مانده، تبعيض نسبت به کودکان دختر بعلاوه در قوانين، مقررات و اخلاق رسمى جامعه مشروع و مجاز است. لذا برابرى کامل کودکان اعم از دختر و پسر در کليه شئون زندگى، مبارزه اى بى وقفه عليه تبعيض و نابرابرى بين کودکان دختر و پسر را ايجاب ميکند.
١- ممنوعيت تحميل کارخانگى و يا وظايف ويژه خانه دارانه به دختران در خانواده. اعمال مجازات سنگين براى هرنوع آزار، ارعاب، سلب آزادى، تحقير و خشونت عليه دختران در خانواده
٢- تلاش فشرده و مستقيم نهادهاى ذيربط دولتى براى مبارزه با فرهنگ مردسالارانه و ضد زن در جامعه. تشويق و تقويت نهادهاى غير دولتى معطوف به کسب و تثبيت برابرى زن و مرد.
٣- ممنوعيت استفاده از عناوينى نظير دوشيزه، خواهر و هر لقبى که کودک دختر را به اعتبار موقعيتش در قبال پسر تعريف ميکند، در مکاتبات و مکالمات رسمى توسط مقامات و نهادها و بنگاه هاى دولتى و خصوصى.
٤- ممنوعيت هر نوع دخالت از جانب هر مرجعى اعم از بستگان و اطرافيان يا نهادها و مراجع رسمى در زندگى خصوصى و روابط شخصى و عاطفى و جنسى دختران بالاى شانزده سال. ممنوعيت تجسس و دخالت در وجود و عدم وجود پرده بکارت دختران، جز در مواردى که مستقيما به بهداشت و سلامت دختران مربوط است.
٥- ممنوعيت هر نوع برخورد تحقيرآميز، مردسالارانه، پدرسالارانه و نابرابر با دختران در نهادها و موسسات اجتماعى.
٦- حذف کليه اشارات تبعيض آميز و تحقيرآميز نسبت به زنان و دختران از کتب و منابع درسى و متقابلا گنجاندن مواد درسى لازم براى تفهيم برابرى زن و مرد و نقد اشکال مختلف ستمکشى زن در جامعه.
٧- ايجاد نهادهاى بازرسى، تشخيص جرم و واحدهاى انتظامى ويژه برخورد به موارد آزار و تبعيض نسبت به کودکان دختر.
٨- تلاش فشرده و مستقيم نهادهاى ذيربط دولتى براى مبارزه با فرهنگ مردسالارانه و ضد زن در جامعه.
٩- تشويق و تقويت نهادهاى غير دولتى براى گسترش فعاليت معطوف به کسب حقوق کودک و آموزش برابرى زن و مرد.
مصونيت کودکان در مقابل مذهب
داشتن و نداشتن مذهب امر خصوصى بزرگسالان است. کودکان فاقد مذهب و عقايد خرافى و قدرگرايانه اند. مذهب زدايى از محيط رشد و پرورش کودکان از ملزومات فراهم کردن شرايط باز و امن براى پاسخ گويى به نيازهاى رشد و پرورش کودکان است. لذا جامعه و نهادهاى اداره جامعه موظف اند کودکان را در مقابل مذهب مصون نگاه دارند. به اين منظور حقوق زير بى هيچ قيد و شرطى بايد بدون استثنا براى همه کودکان به اجرا درآيد.
١- جدايى کامل مذهب از آموزش و پرورش
٢- ممنوعيت مدارس مذهبى براى کودکان
٣- ممنوعيت تدريس دروس مذهبى، احکام مذهبى و يا تبيين مذهبى موضوعات در مدارس و موسسات آموزشى
٤- آموزش جنسى بعنوان ماده درسى در مدارس
٥- لغو کليه قوانين و مقرراتى که ناقض اصل آموزش و پرورش غير مذهبى هستند
٦- ممنوعيت سمبل هاى مذهبى در مدارس
٧- برقرارى آموزش و پرورش مختلط در تمام سطوح
٨- ممنوعيت دست اندازى مادى و معنوى مذاهب و نهادهاى مذهبى به کودکان و افراد زير شانزده سال.
٩- ممنوعيت جلب افراد زير شانزده سال به فرقه‌هاى مذهبى و مراسم و اماکن مذهبى
١٠- ممنوعيت حجاب براى دختران زير شانزده سال
١١- ممنوعيت ختنه کودکان اعم از دختر و پسر
١٢- ممنوعیت تبعیض بین کودکان برحسب اینکه محصول چه رابطه جنسی اند. اطلاق کودکان خارج از ازوداج به عناوین تحقیر آمیزی چون "تخم حرام" ؛ "حرامزاده" و "زنازاده" خشونت آشکار علیه این کودکان است. محروم کردن کودکان خارج از ازدواج از تمام حقوق خود در خانوداه و در جامعه به هربهانه ای، از جمله به بهانه مذهب و فرهنگ، از جمله جرائم سنگین است.
١٣- ممنوعيت و لغو کليه قوانين مذهبى که مانع برخوردارى کودکان، اعم از دختر و پسر، از يک زندگى خلاق و شاد و تفريحات و شرکت در فعاليتهاى اجتماعى مخصوص کودکان گردد
١٤- ايجاد محدوديت براى کودکان براى شرکت در مواد درسى يا فعاليتهاى برنامه‌اى و فوق برنامه‌اى مدرسه، ممنوع است، مگر به دلايل پزشکى و بنا به منعفت مستقيم کودک
١٥- انتقال روزهاى تعطيل در جوامع با تقويم غير ميلادى به شنبه و يکشنبه، جهت استاندارد شدن تقويم مدارس
١٦- حذف کليه تعطيلات مذهبى از تقويم رسمى جامعه و تقويم مدارس
حقوق کودکان در خانواده
خانواده در جوامع امروزی محیط های متناقضی برای رشد و پرورش کودکان است. از یک طرف ظرف تامین امینت و محبت، احترام و الگویی قابل یادگیری برای رشد کودکان است و از طرف دیگر درهای بسته ای است که میتواند به سادگی به محیط های مختنق و خشنی برای کودکان تبدیل شود. نابرابری و بی حقوقی والدین در جامعه و امکانات نابرابر کودکان و بزرگسالان در دفاع از خود، همواره امکان تبدیل محیط های خانوادگی را به محیط های خشنی که در آن کودکان بطور سیتماتیک مورد خشونت قرار میگیرند را فراهم میکند. لذا جامعه موظف است بر وضعیت کودکان در خانوداه نظارت کامل داشته باشد و برای تامین شرایط برابر، امن و مرفه کودکان حمایت های لازم را فراهم کند. به این منظور علاوه بر مواد فوق در این بیانیه، موارد زیر باید به اجرا درآید.
١- لغو امتيازات مرد بعنوان "سرپرست خانواده" و برقرارى حقوق و وظايف برابر براى زن و مرد در رابطه با سرپرستى و تربيت فرزندان، اعمال کنترل و مديريت دارايى ها و امور مالى خانواده، وراثت، انتخاب محل زندگى و سکونت، کارخانگى و اشتغال حرفه‌اى، طلاق، سرپرستى کودکان در صورت جدايى و تقسيم و تملک اموال خانواده.
٢- ممنوعيت تحميل کارخانگى و يا وظايف ويژه خانه دارانه به کودکان دختر در خانواده.
٣- ممنوعیت تحمیل وظایف سرپرسی به کودکان پسر
٤- اعمال مجازات سنگين براى هر نوع آزار، ارعاب، سلب آزادى، تحقير و خشونت عليه کودکان اعم از دختر و پسر در خانواده.
٥- لغو انتقال اتومانيک نام خانوادگى پدر به فرزندان و واگذاشتن تعيين نام خانوادگى نوزادان به توافق و انتخاب مشترک پدر و مادر. در صورت عدم توافق، کودک نام خانوادگى مادر را برخود خواهد داشت.
٦- حذف نام پدر و مادر از شناسنامه و اسناد هويت رسمى (نظر گذرنامه، گواهينامه، رانندگى و غيره)
٧- حمايت ادارى، مادى و معنوى دولت از خانواده هاى تک والدى و بويژه حمايت فعال از مادرانى که جدا شده اند و يا اصولا بدون ازدواج صاحب فرزند شده اند، در برابر فشارهاى مادى و اخلاقيات ارتجاعى
٨ - برابرى کامل حقوق و وظايف والدين، پدر و مادر، در امور مربوط به تکفل و سرپرستى فرزندان پس از جدايى
٩ - کودکان بالاتر از ١٣ سال در انتخاب والدين در صورت جدايى
١٠- برابری کامل کودکان، مستقل از هرتفاوتی چون، جنسیت، میزان توانایی و ناتوانایی جسمی و روانی، سن و ... در تملک دارایی های خانواده پس از درگذشت پدر و مادر یا در فقدان آنها. هر نوع وصیت؛ حکم خانوادگی یا قضایی یا قانونی که کودک را از حق بر دارایی های خانواده و ماترک پدر و مادر به هر بهانه ای از جمله به بهانه مذهب یا فرهنگ و رسم و رسوم، تماما یا بخشا محروم کند فاقد اعتبار است.
١١- برابرى کامل حقوق پدر و مادر در امور مربوط به سرپرستى و تعليم و تربيت فرزندان. لغو موقعيت ويژه پدر بعنوان سرپرست خانواده در کليه قوانين و مقررات و انتقال حقوق مربوط به سرپرستى امور خانواده به يکسان به پدر و مادر
١٢- پرداخت کمک هزينه هاى لازم و ارئه خدمات راديگان پزشکى، آموزشى و فرهنگى، براى تضمين استادندارد بالاى زندگى کودکان و نوجوانان مستقل از وضعيت خانوداگى
١٣- قرار گفتن کليه کودکان فاقد خانواده و امکانات خانوادگى، تحت تکلفل دولت. فراهم کردن امکانات زندگى و تربيت آنها در نهادهاى مدرن و پيشرو و مجهز
١٤- ايجاد مهد کودک هاى مجهز و مدرن به منظور برخوردارى همه کودکان از يک محيط زنده و خلاق تربيتى و اجتماعى، مستقل از شرايط خانوادگى
١٥- شانزده هفته مرخصى دوران باردارى و زايمان و يکسال مرخصى براى نگهدارى نوزاد با پرداخت حقوق که بايد با توافق طرفين توسط زن و شوهر هر دو مورد استفاده قرار بگيرد.
١٦- ايجاد موسسات و نهادها و فراهم کردن رايگان تسهيلاتى نظير شيرخوارگاه ها و مهد کودک ها و کلوب‌هاى تفريحى - تربيتى کودکان در سطح محلى